Những năm gần đây, người dân các làng Kon K’tu, Kon Jơ Dri, xã Đăk Rơ Wa đã mạnh dạn cải tạo nhà sàn làm homestay phục vụ khách du lịch. Tiêu biểu như homestay Y Maih của anh A Mĩm. Hoạt động từ năm 2022, cơ sở này đã đón hàng trăm lượt khách lưu trú và trên 5.000 lượt khách tham quan, trong đó có nhiều đoàn quốc tế. Ở thôn Kon Chênh, xã Măng Đen có hơn 10 hộ kinh doanh homestay với sức chứa khoảng 100 khách/ngày.
Mô hình homestay Hiêm A Nấc của anh A Nấc cũng khá thu hút du khách. Năm 2023, anh đầu tư cải tạo nhà cửa, sân vườn để làm du lịch. Chỉ sau hơn một năm, homestay của anh đón khoảng 1.000 lượt khách, mang lại thu nhập 200 triệu đồng/năm. “Hiện tôi mở rộng thêm dịch vụ ẩm thực, cà phê sáng, đốt lửa trại, trình diễn cồng chiêng… phục vụ du khách. Sắp tới tôi sẽ đầu tư thêm phòng nghỉ cho khách đôi, khách đơn để đa dạng dịch vụ, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của du khách”, anh A Nấc chia sẻ.
Giám đốc hợp tác xã Du lịch Nông nghiệp Làng Kon ke, thôn Kon Vơng Kia (xã Măng Đen) Nguyễn Đức Dũng cho hay, hợp tác xã đã hỗ trợ người dân tận dụng nhà ở cải tạo thành homestay, đồng thời xây dựng thêm nhiều căn mới. Hiện Kon Vơng Kia có 7 homestay với sức chứa 73 khách/đêm, dự kiến có thêm 5 homestay hoạt động trong tháng tới, nâng sức chứa lên hơn 100 khách/đêm.
Từ đầu năm đến nay, các homestay tại Kon Vơng Kia đã đón 600 lượt khách lưu trú và trên 1.000 lượt khách tham quan. Ngoài dịch vụ lưu trú, hợp tác xã còn kết hợp với người dân phát triển mô hình trồng rau xứ lạnh, dược liệu, tổ chức các tour trải nghiệm canh tác nông nghiệp gắn với văn hóa dân tộc Mơ Nâm”, anh Dũng cho hay.
Tại Làng Ren, thôn xa nhất của xã Minh Long, có nhiều thác suối, cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, tạo nên quần thể du lịch sinh thái giàu tiềm năng. Nhờ lợi thế ấy, địa phương khuyến khích người dân phát triển homestay phục vụ du khách. Tại đây có 5 hộ dân tham gia làm homestay.
Homestay Cây Khế của anh Đinh Văn Chiều (40 tuổi) ở Làng Ren là điểm dừng chân được nhiều du khách lựa chọn. Năm 2024, anh Chiều xây dựng nhà sàn, đầu tư tiện nghi để phục vụ khách tham quan, lưu trú. Nhà sàn có sức chứa 10 – 15 khách, phục vụ ẩm thực đặc trưng như ốc đá, rau ranh, cơm lam, gà rừng, heo rừng nướng, cá niên…
Ngoài ra còn có dịch vụ đốt lửa trại, giao lưu cồng chiêng. “Nhờ du lịch homestay, cuộc sống ở Làng Ren nhộn nhịp hơn, kinh tế cũng được cải thiện”, anh Chiều cho biết.
Trong khi các xã vùng cao phát triển du lịch gắn với văn hóa truyền thống thì tại các địa phương khác, người dân lại sáng tạo những mô hình homestay độc đáo. Tháng 6/2023, anh Võ Thành Phát (37 tuổi) ở phường Cẩm Thành xây dựng homestay làm bằng container tại làng chài Phước Thiện, xã Vạn Tường. Với 6 phòng ban đầu, nay anh đã mở rộng lên 18 phòng. Dịp cuối tuần, mùa cao điểm du lịch, homestay này đều kín khách.
“Chúng tôi được tham quan nhiều thắng cảnh như Gành Yến, Bàu Cá Cái. Ngoài hòa mình vào biển xanh, chúng tôi còn được trải nghiệm văn hóa cư dân vùng biển, tham quan chợ cá sớm mai, thưởng thức hải sản tươi ngon. Homestay ở đây mát mẻ, trong lành và rất cuốn hút”, anh Nguyễn Ngọc Kiên, xã Nghĩa Giang, trải nghiệm tại đây cho biết.
Tại làng Gò Cỏ (phường Sa Huỳnh), nơi còn nguyên vẹn dấu ấn tiếp biến văn hóa từ Sa Huỳnh cổ, Chăm Pa đến Đại Việt, 37 hộ dân đã mạnh dạn tham gia du lịch cộng đồng, trong đó 15 hộ làm homestay bằng nhà tre, vách đất. “Nhờ giữ được nét cổ xưa, bình dị, homestay của tôi ngày càng đông khách, kinh tế gia đình cũng khấm khá hơn”, bà Nguyễn Thị Quế, chủ homestay Bánh Ít Mì chia sẻ.
Toàn tỉnh hiện có hơn 90 homestay hoạt động, tập trung tại nông thôn, miền núi, biển, đảo như Măng Đen, Sa Huỳnh, Lý Sơn. Loại hình du lịch cộng đồng xuất hiện từ năm 2012 tại Lý Sơn với những homestay nhỏ do cư dân vùng biển phát triển, đến nay đã lan rộng ra nhiều địa phương, mang lại hiệu quả thiết thực, nâng cao thu nhập cho người dân, đồng thời bảo tồn, quảng bá giá trị văn hóa truyền thống.
Phó Giám đốc Sở VH-TT&DL Bạch Thị Mân cho biết thời gian qua, ngành đã triển khai nhiều giải pháp gắn phát triển du lịch với bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số. Chúng tôi chú trọng xây dựng và công nhận các điểm du lịch cộng đồng, hỗ trợ bà con phát triển dịch vụ homestay, ẩm thực, trình diễn văn nghệ dân gian, sản phẩm thủ công truyền thống.
Qua đó, không chỉ bảo tồn được không gian văn hóa truyền thống, như cồng chiêng, lễ hội, nhà rông, mà còn giúp người dân cải thiện sinh kế, nâng cao thu nhập, góp phần phát triển kinh tế bền vững ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số.
Phát triển du lịch homestay đã góp phần tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân thông qua bán sản phẩm trải nghiệm như trồng hành tỏi, lặn ngắm san hô, câu cá…; tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, thủ công như hành, tỏi, sâm Ngọc Linh, vải dệt thổ cẩm. Nhờ đó, du lịch thêm đa dạng, thu hút khách, thúc đẩy kinh tế, xóa đói giảm nghèo, cải thiện đời sống.
Bên cạnh đó, mô hình này tạo việc làm tại chỗ cho thanh niên, phụ nữ, người lớn tuổi ở nông thôn, giảm thất nghiệp và hạn chế di cư lao động. Trong 9 tháng năm 2025, doanh thu du lịch toàn tỉnh đạt 2.612 tỷ đồng, trong đó dịch vụ lưu trú đạt gần 800 tỷ đồng (bao gồm homestay). Khách du lịch cộng đồng chiếm khoảng 20% tổng khách, ước đạt 800 nghìn lượt.
Cre: Báo Quảng Ngãi